گروه مسجد: هنر از تجلیات فرهنگ محسوب میشود و هنرهای اسلامی، ایرانی در خانههای خدا، مساجد، حفظ شده است هنرمندان مسلمان ایرانی که علم، معنویت و هنر را یکجا دارا بودند، با کمال اخلاص شاهکارهای خویش را به خانه خدا هدیه کردهاند.
خبرگزاری شبستان: معماری خوارزمشاهی در ادامه و استمرار معماری دوره سلجوقی است و در مجموع ارتباط خود را از نظر شکل، مصالح و تزیینات با بناهای دوره سلجوقی حفظ کرده است. مصالح مساجد دوره خوارزمشاهی خراسان همان مصالحی است که در همه ادوار اسلامی به کار رفته است یعنی آجر، خشت، گل، آهک، گچ و قلوه سنگ به علاوه کاشی که از قدیمیترین نمونه آن که در جای خود باقی است، از دوره سلجوقی میشناسیم.
بناهای دوره سلجوقی بسیار موقر و استوار است در آن دوره، بنا را از بنیان با مصالح مرغوب برپا میکردند. در حالیکه مساجد دوره خوارزمشاهی خراسانی استحکام کمتری دارند. عموما دیوارهای آن از انظار پنهان بوده است و همچنین بخش میانی دیوارها را با خشت میساختند در این مورد، مسجد ملک زوزن استثناست.
نقشه، مساجد مهم دوره سلجوقی چهار ایوانی است اما نقشه مساجد دوره خوارزمشاهی خراسان دو ایوانی است و این در حالی است که نقشه چهار ایوانی در معماری خراسان ناشناخته نبوده است و مدرسه چهار ایوانی نظامیه در خرگرد خراسان، با استناد به کتیبهاش، که نام نظامالملک به عنوان بانی در آن مشاهده میشود، در دوره سلجوقی بنا شده است.
برخلاف مساجد مهم دوره سلجوقی که در آن مقصوره متمایز است، معمولاً گنبدی بر فراز آن دیده میشود در مساجد دوره خوارزمشاهی خراسان مقصوره از سایر قسمتهای مسجد متمایز نیست. ایوانهای رفیع از عناصر شاخص مساجد دوره خوارزمشاهی خراسان است. مثلاً ارتفاع ایوان در مسجد ملک زوزن که ساخت آن تا اندک زمانی پیش از هجوم مغول ادامه داشته است.
حدود 30 متر است ایوانهای مساجد دوره خوارزمشاهی خراسان کشیدهتر و باریکتر و در مجموع از ایوانهای دوره سلجوقی مرتفعترند و برای بلندتر نشان دادن دو ستون نماز رد طرفین ایوان قرار میدادهاند. برای نمونه میتوان ایوان سلجوقی مسجد جامع اصفهان را با ایوانهای هر یک از مساجد دوره خوارزمشاهی مقایسه کرد. پوشش سقف ایوان مساجد دوره خوارزمشاهی به گونهای متفاوت با پوشش سقف ایوانهای دوره سلجوقی و با طلق و تونیزه برپا شدهاند.
هنرمندان دوره خوارزمشاهی مانند هنرمندان دوره سلجوقی از آجر به عنوان یک عصر مهم تزیینی در مساجد استفاده کردهاند تلفیق کاشی و آجر که از اواسط دوره سلجوقی برای رنگ بخشیدن به نمای خارجی بناها آغاز شده بود، در دوره خوارزمشاهی، به مقیاسی وسیعتر به کار رفت با این تفاوت که در دوره سلجوقی فقط از یکرنگ کاشی در تلفیق با آجر استفاده شد. این در حالی است که در اواخر دوره خوارزمشاهی ما با کاربرد سه رنگ کاشی به رنگهای فیروزهای، لاجوردی و سفید در مسجد ملک زوزن مواجهیم که این خود گامی مهم در ابداع هنر کاشیکاری معرق است. هنری که در دوره تیموری به اوج خود رسید. منبع: هنر و معماری مساجد، پریوش اکبری.
پایان پیام/ *** حضرت رسول اعظم (ص) فرمودند: دو دسته اند که روز قیامت هم صحبت خدایند کسی که هیچگاه میان دو تن سخنچینی نکند و کسی که کسب خود را به ربا نیامیخته باشد. نهج الفصاحه حدیث 1797. ***
|